Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα που έχουν πληγώσει την «τιμή» της φέτας αρχίζει να πλανάται ένα ερώτημα. Υπάρχει περίπτωση να χάσουμε την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ);
Προκειμένου να εξετάσουμε την πιθανότητα αυτή πήγαμε μερικά χρόνια πίσω. Σε μια περίοδο που δόθηκε μάχη για να κατοχυρώσουμε την ονομασία φέτα.
Ας θυμηθούμε μερικές από εκείνες τις στιγμές
Το 1992 τίθεται σε εφαρμογή ο Κανονισμός 2081/1992 για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης. Ο Κανονισμός έδωσε το έναυσμα στις αρμόδιες αρχές των Κ-Μ να διαβιβάσουν στην Ε.Ε αιτήσεις ομάδων παραγωγών για την καταχώριση ονομασιών που χρησιμοποιούσαν για τα προϊόντα τους οι οποίες δεν είχαν καταστεί κοινές.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά το 1994 οι ελληνικές αρχές, μετά την εξέταση των αιτημάτων των ενδιαφερομένων και την εθνική αναγνώριση, άρχισαν να διαβιβάζουν τις σχετικές αιτήσεις στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε. Μεταξύ των αιτήσεων ήταν και η αίτηση για την καταχώριση της ονομασίας φέτα ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης.
Το καλοκαίρι του 1996 (12/6/1996) με τον Κανονισμό 1107/1996 η ονομασία φέτα καταχωρίστηκε για πρώτη φορά ως ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) στα Μητρώα της Ε.Ε. Μαζί με την ονομασία φέτα καταχωρίστηκαν και άλλες 19 ονομασίες ελληνικών τυριών.
Ήταν μια πρώτη μεγάλη επιτυχία η οποία όμως δεν κράτησε για πολύ. Κατά της απόφασης της Ε.Ε προσέφυγαν η Δανία, η Γερμανία και η Γαλλία. Ο λόγος; Θεώρησαν ότι η ονομασία φέτα είναι κοινή. Αξιολογώντας τις προσφυγές το Ευρωπαϊκό δικαστήριο έκρινε στις 16/3/1999 ότι η απόφαση της Επιτροπής βασίστηκε σε ανεπαρκή ανάλυση. Έτσι 3 χρόνια μετά την αρχική εγγραφή της η ονομασία φέτα διαγράφεται προσωρινά από τα Μητρώα των ΠΟΠ της Ε.Ε. Παράλληλα ζητήθηκαν από τα Κ-Μ να καταθέσουν νέα στοιχεία σχετικά με την παραγωγή και την κατανάλωση φέτας αλλά και πληροφορίες σχετικά χρήση της ονομασίας «φέτα».
Ο αγώνας που δεν έπρεπε να χαθεί
Η Ελλάδα όπως και τα υπόλοιπα Κ-Μ ανταποκρίθηκαν στο αίτημα της Ε.Ε. Κάθε Κ-Μ παρείχε στοιχεία και πληροφορίες που είχε στη διάθεσή του για να εξεταστούν από ειδική επιστημονική επιτροπή που είχε συστήσει η Ε.Ε.
Στις 24/4/2021 η εν λόγω επιστημονική ομάδα έχοντας ολοκληρώσει την εξέταση των στοιχείων διαπιστώνει ότι:
- Η παραγωγή του τυριού «φέτα» γίνονταν σε 4 Κράτη – Μέλη. Ελλάδα, Δανία, Γαλλία και Γερμανία. Στην Ελλάδα η παραγωγή γίνεται από την αρχαιότητα. Αντίθετα στη Δανία και τη Γαλλία η παραγωγή του τυριού φέτα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1930. Στη Γερμανία αρκετά αργότερα, τη δεκαετία του 1970.
- Το τυρί με την ονομασία φέτα στην Ελλάδα παράγονταν αποκλειστικά από γάλα πρόβειο γάλα ή από μίγμα γάλακτος προβάτων και αιγών. Στη Δανία και στη Γερμανία αποκλειστικά από αγελαδινό γάλα. Και στη Γαλλία κυρίως από πρόβειο γάλα και σε μικρότερο βαθμό από αγελαδινό.
- Επί του συνόλου της κοινοτικής παραγωγής τυριού με την ονομασία «φέτα» η Ελλάδα κατείχε το 60% της παραγωγής. Ωστόσο επί της κοινοτικής παραγωγής «φέτας» από αιγοπρόβειο γάλα η Ελλάδα κατείχε το 90% της συνολικής παραγωγής.
- Το 73% της συνολικής κατανάλωσης τυριού με την ονομασία φέτα πραγματοποιείται στην Ελλάδα. Επιπλέον η κατανάλωση φέτας σε σχέση µε τη συνολική κατανάλωση τυριών ανά κάτοικο στις 4 χώρες (Ελλάδα, Δανία, Γαλλία, Γερμανία) είχε σημαντικές διαφοροποιήσεις όπως φαίνεται στο ακόλουθο γράφημα.
- Στην Ελλάδα υπάρχει ειδική νομοθεσία για το τυρί «φέτα» από το 1935 και η ∆ανία από το 1963
- Οι επισημάνσεις του τυριού «φέτα» µη ελληνικής καταγωγής παραπέμπουν άμεσα ή έμμεσα στην Ελλάδα και ως εκ τούτου πρόκειται για «προϊόν που παρουσιάζεται γενικά ως ελληνικής καταγωγής»
Βάσει των παραπάνω πληροφοριών η επιστημονική επιτροπή «συµπεραίνει οµοφώνως» ότι η ονομασία «φέτα» δεν είναι κοινή δηλαδή δεν προσδιορίζει το ίδιο το προϊόν χωρίς να περιλαμβάνει για το κοινό αναφορά της γεωγραφικής προελεύσεως του.
Η αποκατάσταση της φέτας
Η Επιτροπή έχοντας υπόψη τη συµβουλευτική γνωµοδότηση της επιστηµονικής επιτροπής θεώρησε ότι:
«… δεν πληρούται ιδιαιτέρως κανένα από τα κριτήρια που απαιτούνται … προκειµένου να ληφθεί υπόψη ο κοινός χαρακτήρας µιας ονοµασίας και … κατά συνέπεια, η ονοµασία «φέτα» …. αποτελεί µια παραδοσιακή µη γεωγραφική ονοµασία.
Οι όροι «περιοχή» και «τόπος» …. µπορούν να ερµηνευτούν µόνο µέσα σε µια γεωµορφολογική και όχι διοικητική οπτική. … Στην περίπτωση της ονοµασίας «φέτα», διαπιστώθηκε, ότι η οριοθετηµένη γεωγραφική περιοχή καλύπτει αποκλειστικά το έδαφος της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και το νοµό Λέσβου. Το σύνολο των άλλων νησιών και αρχιπελάγων αποκλείονται, δεδοµένου ότι δεν πληρούν τους απαιτούµενους φυσικούς ή/και ανθρώπινους όρους.
Ιδιαίτερα, η περιοχή καταγωγής της πρώτης ύλης είναι σηµαντικά περιορισµένη, δεδοµένου ότι το γάλα που χρησιµοποιείται για την παρασκευή του τυριού «φέτα» πρέπει να προέρχεται από προβατίνες και αίγες τοπικών φυλών που έχουν εκτραφεί µε παραδοσιακό τρόπο και των οποίων η διατροφή πρέπει να στηρίζεται υποχρεωτικά στη χλωρίδα που υπάρχει στα βοσκοτόπια των επιλέξιµων περιοχών.
Η εκτατική βοσκή και η διαχείµαση, οι οποίες αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της εκτροφής προβατίνων και αιγών που χρησιµοποιούνται για την προµήθεια της πρώτης ύλης του τυριού «φέτα», αποτελούν καρπό µιας πατρογονικής παράδοσης ….
Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσµα την ανάπτυξη αυτόχθονων φυλών αιγοπροβάτων µικρού µεγέθους, πολύ λιτοδίαιτων και ανθεκτικών, που µπορούν να επιζήσουν σε ένα ελάχιστα γενναιόδωρο από ποσοτικής απόψεως περιβάλλον το οποίο, ωστόσο, είναι ποιοτικά προικισµένο µε µία άκρως διαφοροποιηµένη ειδική χλωρίδα που χαρίζει στο τελικό προϊόν ιδιαίτερο άρωµα και γεύση.
Η όσµωση µεταξύ των προαναφερόµενων φυσικών παραγόντων και των ειδικών ανθρωπίνων παραγόντων, ιδιαίτερα η παραδοσιακή µέθοδος παρασκευής που απαιτεί οπωσδήποτε στράγγισµα χωρίς πίεση, χάρισε στο τυρί «φέτα» εξαιρετική διεθνή φήµη.
Βάσει των παραπάνω στις 14/10/2002 αποφασίστηκε η καταχώριση εκ νέου της ονομασίας “φέτα” στις Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης της Ε.Ε.
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά
Σε λίγο κλείνουν 20 χρόνια από την ημερομηνία που αποφασίστηκε η οριστική καταχώριση της ονομασίας “φέτα” στο Μητρώο των ΠΟΠ της Ε.Ε. Κατά το διάστημα αυτό πολλές φορές η ΠΟΠ φέτα βρέθηκε στο προσκήνιο.
Άλλοτε με τις προσφυγές που κατέθεσαν η Δανία και η Γερμανία κατά της απόφασης της ΕΕ. Ευτυχώς απορρίφθηκαν το 2005.
Άλλοτε με τη δυσαρέσκεια των παραγωγών και των τυροκόμων της Κρήτης, της Κεφαλλονιάς και άλλων νησιών που δεν είχαν πλέον το δικαίωμα να ονομάζουν φέτα το λευκό τυρί τους από αιγοπρόβειο γάλα.
Άλλοτε με τις εμπορικές – οικονομικές συμφωνίες της Ε.Ε με τον Καναδά (CETA), τη Νότιο Αφρική και άλλες χώρες.
Άλλοτε με τα προγράμματα προώθησης της φέτας στις αγορές της Ε.Ε και άλλων χωρών.
Άλλοτε με τις προσπάθειες για τη σύσταση και την αναγνώριση της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας.
Και άλλοτε με τα περιστατικά νοθείας που κατά καιρούς εμφανίζονται.
Όλα τους περιστατικά που αναδεικνύουν την εξαιρετικά μεγάλη σημασία που έχει η φέτα, ένα προϊόν που έχει συνδέσει το όνομά του με την εγχώρια κτηνοτροφία
Όλα αυτά τα χρόνια μόνο από φέτα δεν έχουμε χορτάσει. Η ιδιαιτερότητα της είναι τέτοια που όση και αν καταναλώσουμε δεν την χορταίνουμε. Έχουμε όμως χορτάσει από βαρύγδουπες δηλώσεις περί προστασίας της φέτας, περί αυστηροποίησης ελέγχων, περί πάταξης της νοθείας, περί ασυδοσίας των βιομηχανιών, περί αφαίμαξης των κτηνοτρόφων, περί ανάκλησης των πιστοποιήσεων και άλλα τέτοια. Εκτίμησή μας είναι ότι έχει έρθει πλέον ο καιρός να πάψουμε να δημιουργούμε τόσο αρνητικό «θόρυβο» γύρω από την ΠΟΠ φέτα με τις επιλογές μας, με τη συμπεριφορά μας και με τις πράξεις ή με τις παραλείψεις των πράξεων μας.
Και αντ’αυτού να περάσουμε στην παραγωγή ενός νέου «θορύβου» που θα αποδεικνύει και θα αναδεικνύει την πιστή τήρηση των προδιαγραφών παραγωγής ενός τέτοιου μοναδικού προϊόντος.