Ήταν Απρίλιος του 1941 όταν οι γερμανικές δυνάμεις προήλαυναν από βορρά σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι κάτοικοι του χωριού Χρυσοβίτσα, λίγα χιλιόμετρα δυτικά του Μετσόβου, έφυγαν από τα σπίτια τους και ανέβηκαν πιο ψηλά, στο οροπέδιο Πολιτσές, για να κρυφτούν. Το οροπέδιο ήταν σπαρμένο με σίκαλη, αλλά ο γεωργός Χρήστος Γαλάνης σκέφτηκε ότι ίσως εδώ, σε υψόμετρο περίπου 1.400 μ., θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν πατάτες για να θρέψουν τους κυνηγημένους κατοίκους. Μέχρι τότε, οι κάτοικοι καλλιεργούσαν πατάτες μόνο σε μικρές ποσότητες, σε κήπους και χωράφια κοντά στο χωριό. Μέχρι το 1944, η καλλιέργεια της πατάτας στο οροπέδιο είχε διαδοθεί.

Από τότε και μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι του μικρού ορεινού χωριού ασχολούνται με την πατατοκαλλιέργεια. Τη δεκαετία του 1980 και μέχρι το 1995 λειτούργησαν και πατατασπορείο και συνεταιρισμός, αλλά η καλλιέργεια και η διακίνηση της πατάτας δεν ήταν κάτι εύκολο σε ένα τόσο απομακρυσμένο μέρος. Σήμερα, υπάρχουν δεκάδες παραγωγοί στο οροπέδιο Πολιτσές. Οι δυσκολίες παραμένουν: η μεταφορά, ο ανταγωνισμός με τις χαμηλές τιμές των εισαγόμενων, η προώθηση σε όλη τη χώρα.

Εδώ, η πατάτα σπέρνεται τον Μάιο και συγκομίζεται περίπου αρχές Οκτώβρη. Τον υπόλοιπο καιρό οι εκτάσεις βρίσκονται σε αγρανάπαυση και αυτό είναι σημαντικό γιατί, όπως αναφέρεται σε εργασία που περιλαμβάνεται στην έκδοση «Η συμβολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη του Δήμου Μετσόβου» (2011), «αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη χρήση πολύ λιγότερων φυτοφαρμάκων κατά την καλλιέργεια σε σχέση με κάποια άλλη πατάτα που καλλιεργείται σε πεδινή περιοχή. Σε ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν για το ποσοστό των φυτοφαρμάκων, το προϊόν βρέθηκε να περιέχει 40% κάτω από το επιτρεπτό όριο».

Η εμπειρία των καλλιεργητών, το υψόμετρο, οι ιδανικές θερμοκρασίες, η καλή αποστράγγιση λόγω των επικλινών χωραφιών, τα ξεκούραστα εδάφη, το νερό από την τεχνητή λίμνη πηγών Αώου είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που κάνουν την πατάτα Χρυσοβίτσας πεντανόστιμη και κατάλληλη για όλες τις χρήσεις – τηγάνι, φούρνο και κατσαρόλα. Αυτό που κάνει επίσης την πατάτα Χρυσοβίτσας να ξεχωρίζει είναι η ανθεκτικότητα και η αντοχή της στον χρόνο.

Η μοναδική ποιότητα και γεύση της πατάτας Χρυσοβίτσας Ιωαννίνων οφείλεται:

• Στα πεντακάθαρα βουνίσια νερά των πηγών του Αώου με τα οποία ποτίζεται.

• Στο αμμουδερό έδαφος των χωραφιών του οροπεδίου Πολιτσές Χρυσοβίτσας (περισσότερα από 1000 στρέμματα), που είναι άριστο για καλλιέργεια πατάτας.

• Στις ορεινές κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο υψόμετρο των 1.350 μέτρων, όπου γίνεται η καλλιέργεια.

• Στις επιλεγμένες καλλιεργούμενες ποικιλίες από περίπου 150 παραγωγούς εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι νέοι, με τοπική γνώση της καλλιέργειας άνω των ογδόντα χρονών.

• Στη συσσωρευμένη εμπειρία των καλλιεργητών και τη συμβολή δύο γενεών γεωπόνων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

• Στον πλήρη διαθέσιμο μηχανολογικό εξοπλισμό των καλλιεργητών που εξασφαλίζει την έγκαιρη εκτέλεση των απαιτούμενων εργασιών με εμφανή αποτελέσματα στο τελικό προϊόν.

• Στην εποχή συγκομιδής (οψιμότερη στην Ελλάδα, 15 Σεπτεμβρίου έως 15 Οκτωβρίου περίπου) καθώς και στις χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στην περιοχή μετά την συγκομιδή που αποτελούν τις ιδανικές φυσικές συνθήκες συντήρησης των κονδύλων της πατάτας στους αποθηκευτικούς χώρους μέχρι τη διάθεσή τους στην αγορά.

• Στη σταθερή τροφοδοσία της αγοράς με πατάτα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Καλλιέργεια πάνω από 1.000 στρέμματα, σημαίνει παραγωγή περίπου 3.000.000 κιλών πατάτας, σημαίνει 150.000 σάκοι των 20 κιλών.

Η Περιφέρεια Ηπείρου σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο θα εξετάσει τη δυνατότητα ένταξης της πατάτας Χρυσοβίτσας στα Προϊόντα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Χωρικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Περιφέρειας Ηπείρου ενέκρινε τη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την εκτέλεση ερευνητικού έργου με τον τίτλο: «Πατάτα Χρυσοβίτσας: Διενέργεια έρευνας για τη συλλογή στοιχείων με στόχο την κατοχύρωσή της ως προϊόντος Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης».

Ας ευχηθούμε η πρωτοβουλία αυτή να επιφέρει καρπούς και να δούμε την πατάτα Χρυσοβίτσας πλάι στις ήδη πιστοποιημένες Πατάτα Κάτω Νευροκοπίου ΠΓΕ και Πατάτα Νάξου ΠΓΕ , στον συνεχώς αυξανόμενο κατάλογο των ελληνικών προϊόντων με προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις.