Η φαντασία και η ευρηματικότητα είναι κάτι που ποτέ δεν έλειψε από τους κατοίκους των ελληνικών νησιών. Οι δυσκολίες που δημιούργησε η θάλασσα στις μετακινήσεις και την τροφοδοσία, τους έδωσε την ευκαιρία να προσεγγίσουν με μοναδικούς τρόπους την καθημερινότητά τους. Αυτή η κουλτούρα των νησιωτών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή της στη γαστρονομία. Η καλλιέργεια της γης και η μεταποίηση των πρωτογενών προϊόντων, ώστε να γίνουν τα νησιά όσο το δυνατόν πιο αυτάρκη, σε συνδυασμό με την ευλογημένη φύση τους, δημιούργησε προϊόντα που μπορούν να ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο. Μερικά από αυτά τα προϊόντα είναι και τα τυριά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.
Και αν κανείς νομίζει ότι υπερβάλλουμε λέγοντας ότι η ποικιλία των νησιωτικών τυριών είναι έκφραση της φαντασίας των κατοίκων των νησιών, ένα και μόνο νούμερο αρκεί. Όχι ένα, ούτε δύο αλλά περισσότερα από 30 τυριά παράγονται στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα. Το κάθε ένα με το δικό του ιδιαίτερο όνομα. Ονόματα ξεχωριστά, που παραπέμπουν είτε στην τεχνική παραγωγής τους, είτε στα χαρακτηριστικά της γεύσης τους, είτε στο νησί παραγωγής τους. Ας γνωρίσουμε μερικά από αυτά.
Κοπανιστή ΠΟΠ
Με άλλα λόγια… πικάντικη νοστιμιά.Με μορφή κρέμας και άρωμα κυκλαδίτικο θα την αγαπήσετε αμέσως, γιατί έχει ωραία, αλμυρή και πιπεράτη γεύση. Το φρέσκο βούτυρο που μπαίνει κατά την διάρκεια της παρασκευής της είναι εκείνο που της χαρίζει την τόσο έντονη γεύση και την τόσο κρεμώδη υφή. Ωριμάζει γρήγορα και φυσικά, με μικρή βοήθεια από την «μάνα» της, ένα κομμάτι παλιάς καλής κοπανιστής. Παράγεται από γάλα (κυρίως κατσικίσιο ή πρόβειο) που προέρχεται από ζώα που βόσκουν αποκλειστικά στις Κυκλάδες. Δεν είναι τυχαίο ότι στα Ολύμπια του 1859 και του 1870 στην κλάση των τυροκομικών προϊόντων γίνεται αναφορά βράβευσης στην κοπανιστή! Μυρίστε την προσεκτικά και θα ανακαλύψετε τα αρώματα των μοναδικών βοτάνων από τα βοσκοτόπια των Κυκλάδων.
Αρσενικό Νάξου ΠΟΠ
Ένα δυνατό, ανθεκτικό και σκληρό τυρί δεν θα μπορούσε να μην είναι ‘αρσενικό’. Παρασκευάζεται με ανοιξιάτικο αιγοπρόβειο γάλα από ζώα που βόσκουν ελεύθερα στην ορεινή Νάξο. Αφού πήξει και στραγγίξει καλά, παραμένει υπομονετικά για 6 μήνες πάνω σε ξύλινες τάβλες για να ωριμάσει. Κατά τους μήνες αυτούς δέχεται τακτικά επαλείψεις με λάδι. Θυμίζει κεφαλοτύρι αλλά δεν είναι. Έχει έντονη πικάντικη γεύση, πλούσιο και ευχάριστο άρωμα και χρώμα υποκίτρινο. Απολαύστε το ψημένο ως σαγανάκι.
Και αν οι πιο πολλοί γνωρίζουν το Αρσενικό Νάξου ήρθε η ώρα να γνωρίσουν και τη μόνιμη σύντροφο του. Το Θηλυκοτύρι Νάξου. Το όνομα του το χρωστάει στον τρόπο παρασκευής και στα ιδιαίτερα «κομψά» χαρακτηριστικά του, που αντιστοιχούν στη γυναικεία φύση. Παράγεται από το τυρόγαλα της τυροκόμησης του Αρσενικού, γι’ αυτό και είναι λιγότερο σκληρό και μοιάζει με μυζήθρα.
Γραβιέρα Νάξου ΠΟΠ
Μια νησιωτική γραβιέρα που όμοια της δεν έχει.Σε αντίθεση με όλες τις άλλες ΠΟΠ ελληνικές γραβιέρες η Γραβιέρα Νάξου είναι η μόνη που παρασκευάζεται με αγελαδινό γάλα. Και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά αφού σύμφωνα με ιστορικές αναφορές γαλακτοφόρες αγελάδες εκτρέφονταν στις Κυκλάδες από τον 16ο αιώνα.Το κλίμα και η ιδιαίτερη βλάστηση της Νάξου, αλλά και η μεγάλη εμπειρία των τυροκόμων της, μας χαρίζουν αυτή τη μοναδική Γραβιέρα. Ένα σκληρό αχνοκίτρινο τυρί με ιδιαίτερη γεύση και πλούσιο άρωμα βουτύρου. Μην χάσετε την ευκαιρία να τη δοκιμάσετε σκέτη ή να την τρίψετε πάνω σε τηγανητή ΠΓΕ Πατάτα Νάξου!
Με αγελαδινό γάλα παράγεται και η Γραβιέρα Τήνου η οποία είναι ελαφρώς πιο κίτρινη από αυτή της Νάξου και με μικρές αραιές τρυπούλες. Σε αντίθεση με τις γραβιέρες της Νάξου και της Τήνου,η Γραβιέρα Κάσου παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα. Με ήπια, γλυκιά και όχι ιδιαίτερα αλμυρή γεύση και έντονα αρώματα από τα βότανα του νησιού
Σαν Μιχάλη ΠΟΠ
Σαν το Σαν Μιχάλη άλλο τυρίδεν έχει!Ένα …. σχεδόν συλλεκτικό τυρί, αφού για κάθε κιλό του χρειάζονται 10 κιλά γάλα. Παράγεται μόνο στη Σύρο από γάλα αγελαδινό που προέρχεται από ζώα που βόσκουν στο νησί. Αφού ωριμάσει για τουλάχιστον 4 μήνες, είναι έτοιμο να μας εντυπωσιάσει … με την αλμυρή και πικάντικη γεύση του, τα πλούσια αρώματά του και το χρυσοκίτρινο χρώμα του. Ταιριάζει τέλεια με φρούτα και συνοδεύει ευχάριστα ώριμα κρασιά.
Κρασοτύρι Κω ή Τυρί της Πόσιας ΠΓΕ
Αυτό είναι το επίσημο του όνομα. Ωστόσο οι ντόπιοι το λένε το διαμάντι της Κω. Ένα ιδιαίτερο, μαλακό τυρί από το νησί του Ιπποκράτη. Για την παρασκευή του χρειάζεται γάλα, πυτιά, αλάτι και … οινολάσπη. Το γάλα προέρχεται από κατσίκια ή/και πρόβατα που τρέφονται σε όλη τους τη ζωή στους βοσκότοπους της Κω. Η οινολάσπη προέρχεται από τα βαρέλια στα οποία ωριμάζουν τα ντόπια κρασιά. Μόλις πήξει το τυρί, κολυμπάει για 2-3 μήνες στην άλμη και μετά για ένα ακόμη μήνα στην οινολάσπη, για να αποκτήσει τα ιδιαίτερα αρώματά του και το χρώμα του. Απέξω έχει χρώμα κοκκινωπό αλλά από μέσα είναι εντελώς λευκό.
Μέχρι στιγμής πέντε τυριά εκπροσωπούν περήφανα την τυροκομική παράδοση του Νότιου Αιγαίου στον κατάλογο των Ευρωπαϊκών προϊόντων με Ονομασία Προέλευσης. Στο μέλλον ενδέχεται να φιλοξενήσουμε και πολλά άλλα. Θα μπορούσε να είναι η πολύ ιδιαίτερη Σιτάκα της Κάσου. Ίσως κάποιο από τα μαλακά, γλυκά ή ξινά τυριά από αιγοπρόβειο γάλα. Υποψήφιοι υπάρχουν και μάλιστα πολλοί. Το Χλωρό της Σαντορίνης, η Ξινομυζήθρα της Πάρου, η Ελαϊκή της Κάσου, η Γυλωμένη Μανούρα της Σίφνου, το Νιώτικο Σκοτύρι, η Αρμεξιά και η Μαλαξιά της Άνδρου, η Τυροβολιά της Μυκόνου. Θα μπορούσε να είναι κάποιο τυρί από αγελαδινό γάλα όπως η Πετρωτή ή το Βολάκι της Τήνου.
Σημασία έχει ότι μαζί με μία μεγάλη ποικιλία προϊόντων, κάθε ένα από τα παραπάνω τυριά έβαλε το δικό του μικρό λιθαράκι για να δώσει στην πατρίδα του τον τίτλο της Γαστρονομικής Περιφέρειας της Ευρώπης 2019.