Τον τίτλο του παρόντος άρθρου τον βρήκαμε εύκολα. Δυσκολευτήκαμε όμως να επιλέξουμε ανάμεσα στους πολλούς υπέροχους συνδυασμούς νησιών και προϊόντων. Γλυκό κρασί από τη Σάμο, ούζο από τη Μυτιλήνη, μαστίχα από τη Χίο, κρασοτύρι από την Κω, θρούμπα από τη Θάσο, σαλάμι από την Λευκάδα, Φάβα από τη Σαντορίνη …. ή πατάτα από τη Νάξο; Μετά από έντονο προβληματισμό αποφασίσαμε σήμερα να σας πούμε λίγα λόγια για την ΠΓΕ πατάτα Νάξου. Ο λόγος για τον οποίο καταλήξαμε στην πατάτα Νάξου δεν ήταν μόνο γαστρονομικός αλλά και τεχνικός.
Η πατάτα Νάξου είναι η μοναδική νησιωτική πατάτα με Προστατευόμενη Γεωγραφική ένδειξη την οποία απέκτησε για πρώτη φορά το 2011. Ωστόσο οι παραγωγοί της ναξιώτικης πατάτας δεν έμειναν εκεί. Μια δεκαετία μετά, αναγνωρίζοντας ότι οι προδιαγραφές που τέθηκαν σε ισχύ το 2011 για την παραγωγή της, δεν συμβαδίζουν με τις τρέχουσες καλλιεργητικές και εμπορικές πρακτικές ανέλαβαν την πρωτοβουλία για την προσαρμογή τους. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που δείχνει το ενδιαφέρον με το οποίο οι ντόπιοι παραγωγοί αγκαλιάζουν και εξελίσσουν το προϊόν τους ώστε αυτό να παραμένει πάντα μεταξύ των κύριων προτιμήσεων του καταναλωτικού κοινού.
Ας γνωρίσουμε την μοναδική πατάτα Νάξου ΠΓΕ
Είναι μια πατάτα που καλλιεργείται στη Νάξο συστηματικά από… το 1840 και χαρακτηρίζεται από πρωιμότητα, μέτριο μέγεθος, καθαρή εμφάνιση, ομοιομορφία και απουσία προσβολών, ασθενειών και γενικότερα ελαττωμάτων. Επιπλέον η περιεκτικότητα της σε ξηρά ουσία είναι μεγαλύτερη του 18% και η περιεκτικότητα σε σάκχαρα μικρότερη του 1%. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι το συνδυαστικό αποτέλεσμα των ποικιλιών που έχουν επιλέξει οι παραγωγοί να καλλιεργούν, των ιδιαίτερων εδαφοκλιματικών συνθηκών του νησιού και των καλλιεργητικών πρακτικών που έχουν διαχρονικά αναπτύξει οι παραγωγοί.
Μπορεί μέχρι τώρα να πιστεύαμε ότι οι κλιματικές συνθήκες δεν μεταβάλλονται αλλά δυστυχώς η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Και λόγω αυτής έχει διαπιστωθεί ότι στη Νάξο έχει αλλάξει και η χρονική κατανομή των βροχοπτώσεων με αποτέλεσμα μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας αλλά και η έντασή τους που οδηγεί σε μεγαλύτερη επιφανειακή απορροή που με τη σειρά της αφήνει γυμνούς από χώμα τους κονδύλους. Τι έκαναν λοιπόν οι παραγωγοί; Αξιοποιούν πλέον ποικιλίες που όχι μόνο ωριμάζουν νωρίτερα αλλά βγάζουν και τους κονδύλους σε μεγαλύτερο βάθος. Έτσι πλέον στην ανοιξιάτικη καλλιέργεια, η σπορά πραγματοποιείται από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι αρχές Μαρτίου, ενώ στη φθινοπωρινή καλλιέργεια η σπορά πραγματοποιείται από τις αρχές Αυγούστου μέχρι και τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη. Η δε συγκομιδή ανάλογα με την ποικιλία και την περιοχή καλλιέργειας, γίνεται περίπου 80-120 ημέρες μετά τη φύτευση.
Όσον αφορά στις καλλιεργητικές πρακτικές και αυτές εξελίσσονται. Μια πρακτική η οποία εφαρμόζονταν παραδοσιακά από τους παραγωγούς σε υποχρεωτική βάση ήταν η κάλυψη των συγκομισθέντων κονδύλων στο χωράφι με στρώση αχύρου και με ένα στρώμα από φυτά πατάτας για να προστατεύονται από τον ήλιο. Η πρακτική αυτή είχε διαπιστωθεί ότι βελτιώνει την συντηρησιμότητα του προϊόντος καθώς σκληραίνει και γίνεται πιο παχιά η επιδερμίδα της πατάτας και συνεπώς πιο ανθεκτική στη μεταφορά της. Παράλληλα συμβάλλει στην επούλωση επιφανειακών τραυματισμών αλλά και στη μείωση της περιεκτικότητας της πατάτας σε τοξικά γλυκοαλκαλοειδή. Η πρακτική αυτή ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη για την πατάτα που προορίζονταν για πατατόσπορο η οποία έπρεπε να αποθηκευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πλέον όμως μετά τη στροφή της καλλιέργειας προς την παραγωγή πατάτας φαγητού και τη λειτουργία σύγχρονων ψυγείων η συγκεκριμένη πρακτική διατηρείται όχι όμως σε υποχρεωτική αλλά σε εθελοντική βάση.
Και λίγη από την ιστορία της πατάτας Νάξου
Η απαρχή της φήμης της «Πατάτας Νάξου» προσδιορίζεται στο έτος 1841, όταν κατά την επίσκεψη του βασιλιά Όθωνα στο νησί του προσφέρθηκε ως εκλεκτό τοπικό έδεσμα. Ακολούθως περιγράφεται από τον Dugit, το έτος 1874, ως ένα από τα αξιόλογα αγροτικά προϊόντα της Νάξου. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1911, στην πρώτη αρχειοθετημένη γεωργική απογραφή της Ελλάδας καταγράφονται 1.119 στρέμματα καλλιεργούμενα με πατάτα στη Νάξο. Το 1926 η φήμη της «Πατάτας Νάξου» έχει εξαπλωθεί τόσο ώστε η κοινότητα Γλινάδου επιλέγει ως έμβλημα της σφραγίδας της το φυτό της πατάτας
Η εξαιρετική ποιότητα της παραγόμενης στη Νάξο πατάτας οδήγησε τις αποφάσεις του ελληνικού κράτους για ίδρυση στο νησί του Εθνικού Κέντρου Παραγωγής Σπόρου Γεώμηλων, το 1953 και υπαγωγής της «Πατάτας Νάξου» στον κατάλογο των υποχρεωτικώς προστατευόμενων από το κράτος προϊόντων, το 1959. Από τότε και για σειρά ετών η «Πατάτα Νάξου» αποτελεί ένα από τα προβαλλόμενα τοπικά προϊόντα του νησιού σε ελληνικούς και διεθνείς τουριστικούς οδηγούς.